De uitvinding van het MP3-formaat in 1993 haalde geen mainstream nieuwskoppen. Achteraf gezien was het echter een cruciaal moment dat een revolutie teweeg zou brengen in de muziekconsumptie, en meer. Uitgevonden door de Duitse ingenieur Karlheinz Brandenburg en zijn collega's van de Fraunhofer Society, maakte het coderingsformaat het mogelijk om de grootte van muziekbestanden te verkleinen zonder noemenswaardig verlies van hoorbare geluidskwaliteit. Door de verkleining konden deze digitale bestanden worden opgeslagen op flash-geheugenapparaten, wat leidde tot de uitvinding van speciale mp3-spelers die muziek konden afspelen die van cd's was geript. Deze mp3-spelers werden beschouwd als compacte en schokbestendige alternatieven voor de Discman.
In die tijd fantaseerden insiders uit de muziekindustrie al over een 'hemelse jukebox'; een tool of dienst die het mogelijk zou maken om elk nummer op aanvraag af te spelen. De MP3 hielp dit concept een stap dichterbij te brengen, zoals Napster al snel zou bewijzen.
Eind jaren negentig waren technologie en internet een speeltuin voor jonge ingenieurs en 'hackers'. Sommige van hen kwamen regelmatig bijeen in de w00w00 IRC-chatroom op het EFnet-netwerk. Deze tech-denktank had veel opmerkelijke leden, waaronder WhatsApp-oprichter Jan Koum en Shawn Fanning, die inlogden met de bijnaam Napster.
In 1998 deelde de 17-jarige Fanning een idee met de groep: Napster, een netwerk van computers waarmee bestanden gedeeld konden worden, specifiek een centrale muziekdatabase waar iedereen ter wereld toegang toe had. Dit idee liet hem niet meer los. Hij stopte met school en, samen met zijn vriend Sean Parker, wijdde hij de volgende maanden aan het realiseren van zijn visie. Dit culminerende moment kwam op 1 juni 1999, toen de eerste publieke release van Napster online werd uitgebracht. Kort daarna ging de software viraal.
Napster werd al snel omarmd door miljoenen gebruikers, die de software als iets magisch zagen. Het werd een toegangspoort voor muzikale verkenning, een die zelfs de grootste platenzaken in de stad in de schaduw stelde. En dat allemaal gratis. Hoewel het nu alledaags klinkt, werd het toentertijd gezien als pure technologische tovenarij.
Voor veel partijen binnen de muziekindustrie was de tovenarij van Napster pure hekserij. In die tijd voelde het produceren van cd's met hoge winstmarges als geld drukken, en het uiterlijk van Napster dreigde dit te verstoren. Volgens de voormalige CEO van de RIAA, Hilary Rosen, raakte de muziekindustrie enkele maanden na de release van Napster in volledige paniekmodus. In februari 2000 bespraken alle leidinggevenden van grote labels de dreiging tijdens een bestuursvergadering van de RIAA in het Four Seasons Hotel in Los Angeles.
"Ik zal deze dag nooit vergeten. Alle hoofden van de labels, letterlijk de titanen van de muziekbusiness, zaten in die kamer. Ik liet iemand een pc inrijden en een paar luidsprekers opzetten en ik begon een naam voor dat deuntje te maken", herinnerde Rosen zich later. De grote muziekbazen begonnen nummers te noemen, waaronder enkele die nog niet eens waren uitgebracht, en keer op keer kwam Napster met resultaten. Het bestuur was doodsbang.
Binnen een jaar klaagde de RIAA Napster Inc. aan en kort daarna volgden artiesten als Metallica en Dr. Dre. Deze spraakmakende zaken verhoogden de populariteit van Napster alleen maar, en mp3-spelers begonnen als warme broodjes over de toonbank te gaan. Begin 2001 bereikte het gebruikersbestand van Napster een piek van meer dan 26,4 miljoen wereldwijd. Natuurlijk was Napster, ondanks de enorme groei en de steun van investeerders, uiteindelijk niet opgewassen tegen de juridische uitdagingen.
De RIAA-rechtszaak resulteerde in een bevel van de Ninth Circuit Court, die beval het netwerk af te sluiten. Dit gebeurde in juli 2001, iets meer dan twee jaar na de lancering van Napster. In september van dat jaar werd de zaak voor miljoenen dollars geschikt. Terwijl de Napster-rage voorbij was, had het delen van bestanden de massa gebiologeerd en was de geest uit de fles. Grokster, KaZaa, Morpheus, LimeWire en vele anderen doken op en boden alternatieven om te delen. Ondertussen klopte ook BitTorrent op de deur.
Vandaag, 25 jaar later, is muziekpiraterij zeker niet verdwenen maar wel veranderd. Toen Napster uitkwam, waren er simpelweg geen legale opties om digitale muziek online te kopen, laat staan opties die 'onbeperkte toegang' boden.
Napster maakte de weg vrij voor Apple's iTunes Store om te voldoen aan de vraag die er duidelijk was. De hausse in de verkoop van digitale downloads kwam echter nooit in de buurt van de 'all you can play'-ervaring en werd al snel gemarginaliseerd. De huidige muziekindustrie genereert het grootste deel van haar inkomsten uit online streaming-abonnementen, terwijl cd's zijn gedegradeerd tot zeldzame artefacten.
Dit muziekstreaminglandschap werd grotendeels gepionierd door een Napster-fan uit Zweden, Daniel Ek. Net als vele anderen was Ek gefascineerd door de 'all you can play'-ervaring die werd geboden door software voor het delen van bestanden, en dat plantte de zaden voor de muziekstreaming-startup Spotify, waar hij vandaag de dag nog steeds CEO is. Spotify gebruikte zelfs technologie voor het delen van bestanden onder de motorkap om snel afspelen te garanderen.
Spotify is slechts een van de vele voorbeelden van het 'Napster-rimpeleffect', die veel verder reiken dan technologie alleen. De hele muziekindustrie is veranderd - ten goede en ten kwade, afhankelijk van iemands perspectief. En de rimpelingen die 25 jaar geleden begonnen, zullen de komende decennia nog steeds voelbaar zijn.
290
• 0
