Ai muziek gemaakt met stemmen zonder toestemming. Brein doet onderzoek.

Het internet stroomt over van AI-programma's die in staat zijn om op basis van een enkele tekstregel een compleet nummer te creëren. Echter, de uitkomsten van deze creaties vertonen soms een verontrustende gelijkenis met bestaand werk. Deze week roept Stichting BREIN een van deze diensten op het matje.

Iedereen die ooit geprobeerd heeft om Nederlandstalige muziek te genereren met apps zoals Udio of Suno, heeft het ongetwijfeld opgemerkt: de stemmen lijken soms sprekend op die van bekende artiesten zoals BLØF, Herman van Veen of Suzan & Freek. Is dit louter toeval, of trainen deze diensten met auteursrechtelijk beschermd materiaal? Stichting BREIN heeft zich ten doel gesteld deze vraag te onderzoeken. Daarom heeft de stichting een brief gestuurd naar een van de AI-muziekdiensten om opheldering te vragen.

"BREIN is niet tegen kunstmatige intelligentie en het gebruik ervan," zegt directeur Bastiaan van Ramshorst in een gesprek met NU.nl. "Het draait erom dat artiesten en producenten het recht hebben om te beslissen of en hoe hun muziek gebruikt mag worden voor trainingsdoeleinden."

Het is momenteel vaak onduidelijk waar deze muziekdiensten precies hun data vandaan halen. De bedrijven trainen hun modellen op basis van uiteenlopende gegevens, die vervolgens worden gebruikt om nieuwe nummers te genereren. De prangende vraag is of deze data op een legale manier is verzameld, of dat er inbreuk op auteursrechten plaatsvindt.

Rechthebbenden moeten zelf de regie hebben over het gebruik van hun muziek voor trainingsdoeleinden en, zo ja, onder welke voorwaarden en vergoedingen. "Het is niet aan de grote technologiebedrijven om deze beslissingen voor artiesten en producenten te nemen," voegt Van Ramshorst toe.

Stichting BREIN heeft niet onthuld welke AI-muziektool deze keer onder vuur ligt. De organisatie hoopt eerst tot een schikking te komen. Mocht dit niet lukken, dan volgt er mogelijk een rechtszaak. Als het zover komt, kan het tot een jaar duren voordat er een uitspraak komt.

In oktober ondertekenden duizenden creatieve professionals een brief om aandacht te vragen voor de onrechtmatige wijze waarop bestaand en beschermd werk wordt gebruikt voor het trainen van AI-tools. Onder de ondertekenaars bevinden zich prominente namen zoals Thom Yorke, de zanger van Radiohead, actrice Julianne Moore, ABBA-componist Björn Ulvaeus en componist Max Richter. De brief werd opgesteld door Ed Newton-Rex, de voormalige topman van Stability AI, die vorig jaar zijn functie neerlegde vanwege de onrechtmatige inzet van trainingsdata. "Wanneer AI-bedrijven het hebben over het trainen met data, ontmenselijken ze het proces," zegt hij. "We hebben het hier over het werk van echte mensen: hun geschriften, kunst en muziek."

Een bewijs dat AI-muziek een plek in de hitlijsten kan veroveren, is te vinden in het nummer "Zo Zomer" van de mysterieuze zanger John de Koning, dat dit jaar de hitlijsten van radiozender Sterren NL haalde. Dit nummer, vermoedelijk gemaakt met Udio, laat zien dat AI-creaties het steeds vaker opnemen tegen menselijke muzikanten. Als dit vaker voorkomt, kan dat ten koste gaan van de muziek die door menselijke artiesten is gemaakt.

In de Verenigde Staten zijn er al rechtszaken aangespannen tegen Suno en Udio vanwege het illegaal trainen met muziek. Suno beweert dat hun muziekgenerator is getraind met muziek die op het open internet beschikbaar is, maar het blijft onduidelijk welke specifieke opnames dat betreft en waar deze vandaan komen. BREIN is nu ook bezig om deze informatie te achterhalen. Van Ramshorst benadrukt dat AI-tools niet zomaar muziek van andere diensten mogen gebruiken. "Als het blijkt dat muziek gekopieerd is van Spotify, dan is dat in strijd met de voorwaarden van Spotify," legt hij uit. "Het omzeilen van technische beschermingsmaatregelen van YouTube is eveneens onrechtmatig."

Hoewel sommige artiesten geen bezwaar hebben tegen het gebruik van hun muziek door AI-tools, stellen zij wel voorwaarden. Zo heeft Grimes een AI-kloon van haar stem beschikbaar gesteld, maar alleen onder bepaalde voorwaarden en met de eis om de helft van de opbrengsten te ontvangen.

De opkomst van AI in de muziekwereld roept belangrijke vragen op over auteursrechten, creativiteit en de rol van technologie in de kunst. De discussie is nog lang niet afgelopen, en het is duidelijk dat artiesten, producenten en organisaties als BREIN zich blijven inzetten voor een rechtvaardige behandeling van hun werk in dit nieuwe digitale tijdperk.